PAKISTAN – NƠI HỘI TỤ CỦA DI SẢN VĂN HÓA VÀ TÍN NGƯỠNG ĐỘC ĐÁO
DI SẢN PHẬT GIÁO VÀ NỀN VĂN MINH GANDHARA
Pakistan - nơi hội tụ của các nền văn hóa và văn minh từ thời đồ đá đến thời Anh quốc
Ngày nay chúng ta còn chứng kiến những di tích lịch sử rải rác khắp đất nước. Trong số đó những nền văn minh nổi tiếng nhất là Thung lũng Indus và Nền văn minh Gandhara.
Vùng Gandhara, chủ yếu ở miền bắc Pakistan ngày nay và một phần miền đông Afghanistan, nổi tiếng với di sản Phật giáo phong phú. Từ thế kỷ thứ 6 trước Công Nguyên đến thế kỷ thứ 5 CN, Gandhara phát triển mạnh mẽ như một trung tâm nghệ thuật, văn hóa và giáo dục Phật giáo. Gandhara đặc biệt nổi tiếng với nghệ thuật Phật giáo Hy Lạp độc đáo, miêu tả Đức Phật trong hình dạng con người với những hình dáng chân thực, quần áo cầu kỳ và mái tóc xoăn, pha trộn phong cách Hy Lạp, Ba Tư và Ấn Độ.
Gandhara đóng một vai trò quan trọng trong việc truyền bá Phật giáo đến Trung và Đông Á, đóng vai trò là nơi hội tụ văn hóa. Sự trao đổi này đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền bá giáo lý Phật giáo và truyền thống nghệ thuật dọc theo Con đường Tơ lụa. Di sản Phật giáo Gandhara ở Pakistan nhấn mạnh tầm quan trọng lịch sử của khu vực như một ngã tư văn hóa và là trung tâm của học thuật và nghệ thuật Phật giáo. Bất chấp những thách thức như suy thoái môi trường và buôn bán hiện vật, những tiến bộ đáng kể đã đạt được trong việc ghi chép và bảo tồn di sản văn hóa vô giá này, nêu bật tầm quan trọng văn hóa và lịch sử toàn cầu của nó.
Có bốn con đường tiếp cận đến công trình xây dựng Di sản Văn minh Gandhara thuận tiện cho du khách muốn khám phá Di sản Phật giáo:
a- Taxila và quẩn thể xung quanh (Punjab)
b. Peshawar và vùng lân cận (Khyber Pakhtunkhwa)
c. Swat và quần thể xung quanh (Khyber Pakhtunkhwa)
d. Đường cao tốc Karakoram và Gilgit Baltistan
A- TAXILA và quần thể xung quanh
Taxila, một trong sáu Di sản Thế giới được UNESCO công nhận của Pakistan, là một thành phố cổ nằm gần Islamabad ngày nay. Đây là một trong những địa điểm khảo cổ quan trọng nhất ở Gandhara và là một trung tâm học thuật lớn, nơi có nhiều trường đại học và tu viện. Các địa điểm đáng chú ý ở Taxila bao gồm:
• Bảo tháp Dharmarajika: Được xây dựng bởi hoàng đế Mauryan Ashoka vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, đây là một trong những bảo tháp Phật giáo sớm nhất.
• Tu viện Jaulian: Khu phức hợp tu viện được bảo tồn tốt này có các bảo tháp và phòng giam của tu sĩ.
• Sirkap: Một thành phố cổ có tàn tích phản ánh sự pha trộn giữa phong cách kiến trúc Hy Lạp, Ba Tư và Ấn Độ.
• Mohra Moradu: Có niên đại từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ thứ 5 CN, địa điểm này bao gồm một bảo tháp chính, một số bảo tháp vàng mã và một khu phức hợp tu viện, làm nổi bật thời đại học tập và văn hóa Phật giáo của Gandhara.
• Bảo tháp Pipplan: Được đặt theo tên của những cây bồ đề dày đặc trong khu vực, cơ sở tu viện Phật giáo cổ xưa này là một viên ngọc khảo cổ.
• Gò Bhir: Những di tích khảo cổ này nằm ở phía nam Bảo tàng Taxila, có diện tích khoảng 1200 x 730 thước Anh và bao gồm bốn tầng từ thế kỷ thứ 5 đến thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên (thời kỳ Achaemenid) đến thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên (tiếng Hy Lạp Ấn Độ/Bactrian). Giai đoạn).
• Bảo tháp Manikiala: Một bảo tháp Phật giáo thế kỷ thứ 2 được xây dựng để tưởng nhớ địa điểm mà theo truyện Jataka, hóa thân của Đức Phật, Hoàng tử Sattva, đã hy sinh bản thân để nuôi bảy chú hổ con đói khát.
• Bảo tháp Bhamala: Nằm gần Haripur ở Khyber Pakhtunkhwa, Di sản Thế giới được UNESCO công nhận này có bảo tháp hình chữ thập độc đáo và một bức tượng Phật lớn trong tư thế Nhập Niết Bàn (cái chết).
• Bảo tháp Kunala: Một phức hợp tu viện và bảo tháp Phật giáo thời Kushan nằm ở phía đông nam Taxila trên một ngọn đồi cách Sirkap khoảng 200 mét về phía nam, có niên đại vào thế kỷ thứ 2 CN.
B. Peshawar và vùng lân cận (Khyber Pakhtunkhwa)
Peshawar, được gọi là Purushapura vào thời cổ đại và là thành phố sống lâu đời nhất ở Đông Nam Á, là một trung tâm lớn của Phật giáo. Di sản phong phú của thành phố bao gồm một số địa điểm Phật giáo quan trọng:
• Bảo tháp Kanishka: Được xây dựng bởi hoàng đế Quý Sương Kanishka vào thế kỷ thứ 2 CN, nó từng là một trong những công trình kiến trúc cao nhất thế giới cổ đại.
• Bảo tháp Sphola: Tọa lạc tại làng Zarai gần Jamrud, Khyber Pakhtunkhwa, bảo tháp có từ thế kỷ thứ 2 này là minh chứng cho Đế chế Quý Sương vĩ đại và di sản Phật giáo của nó, thường được mô tả trong các hiện vật Gandhara.
• Bảo tàng Peshawar: Bảo tàng này lưu giữ một bộ sưu tập phong phú về nghệ thuật Gandharan, bao gồm các tác phẩm điêu khắc, trụ gạch và di tích Phật giáo.
• Gor Khatri Peshawar: Được biết đến với cái tên Gor Gathri hay "mộ chiến binh" trong tiếng Phạn, địa điểm này đã linh thiêng hơn 2000 năm. Truyền thuyết kể rằng Gor Khatri là "tháp bát Phật", nơi chứa bát khất thực của Đức Phật Gautama, khiến nơi đây trở thành trung tâm hành hương lớn của các Phật tử.
• Shahbaz Garhi: Từng là một thành phố Phật giáo thịnh vượng được bao quanh bởi các tu viện và bảo tháp, Shahbaz Garhi nổi tiếng với những dòng chữ khắc trên đá cổ bằng chữ Kharosthi, được coi là ví dụ sớm nhất về chữ viết ở Nam Á.
• Di tích Phật giáo Rani Gat: Địa điểm khảo cổ 2500 năm tuổi này ở quận Buner, Khyber Pakhtunkhwa, là một phần của nền văn minh Gandhara.
• Shah Ji ki Dheri: Nằm ở phía đông nam Peshawar, bảo tháp quan trọng này kỷ niệm sự chuyển đổi của Vua Kanishka sang Phật giáo.
C- Swat và quần thể xung quanh (Khyber Pakhtunkhwa)
Thung lũng Swat, thường được gọi là "Uddiyana" trong các văn bản cổ, là một trung tâm quan trọng về văn hóa và nghệ thuật Phật giáo. Thung lũng này, nơi có nhiều di tích lịch sử, mang đến cái nhìn hấp dẫn về di sản Phật giáo của khu vực.
• Bảo tàng Swat: Nơi có bộ sưu tập khổng lồ các tác phẩm điêu khắc Gandhara từ nhiều địa điểm Phật giáo khác nhau ở Swat, bảo tàng này trưng bày di sản nghệ thuật của khu vực.
• Bảo tháp Butkara: Một trong những bảo tháp sớm nhất ở Swat, ban đầu được xây dựng bởi Ashoka và sau đó được mở rộng, nó là minh chứng cho nguồn gốc Phật giáo cổ xưa của khu vực.
• Jamal Garhi: Khu phức hợp tu viện Phật giáo cổ xưa này có các bảo tháp và tác phẩm điêu khắc phức tạp, phản ánh những nỗ lực về tinh thần và nghệ thuật trong thời kỳ đó.
• Tượng Phật ngồi Jehanabad: Một bức tượng Phật lớn được chạm khắc trên đá, biểu tượng mang tính biểu tượng của khu vực này thể hiện trình độ nghệ thuật cao đã đạt được ở Swat.
• Tác phẩm chạm khắc trên đá Ghalegay: Nằm trên đường đến Saidu Sharif, địa điểm này có tượng Phật được điêu khắc vào đá và tàn tích trong một hang động gần đó, thể hiện lịch sử văn hóa phong phú của khu vực.
• Bảo tháp Amluk Dara: Nằm trong khu vực Barikot, bảo tháp được bảo tồn tốt này, với mái vòm lớn ở trung tâm và các bảo tháp nhỏ hơn xung quanh, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các thực hành tôn giáo và phong cách kiến trúc thời đó.
• Bảo tháp Nemogram: Khu phức hợp tu viện Phật giáo xinh đẹp này có ba bảo tháp chính và 56 bảo tháp vàng mã nhỏ hơn, được cho là có niên đại từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ thứ 3 CN, bằng chứng là những đồng xu thời kỳ Kushan được tìm thấy tại địa điểm này.
• Gò Bhir: Nằm ở phía nam Bảo tàng Taxila, những di tích khảo cổ này trải dài từ thời Achaemenid (thế kỷ thứ 5-6 trước Công nguyên) đến thời kỳ Hy Lạp-Bactrian (thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên), minh họa cho lịch sử lâu dài của khu vực.
• Bảo tháp Shingardar: Được xây dựng vào thế kỷ thứ 2 sau Công Nguyên bởi Uttarasena, vị vua cổ đại của Swat, bảo tháp hình tròn này là một trong những bảo tháp cao nhất ở Thung lũng Swat và là nơi lưu giữ xá lợi Phật.
• Bảo tháp và Tu viện Tokar Darra (Najigram): Địa điểm này có bảo tháp lớn, tu viện, khu nhà ở, hội trường và hang động dẫn nước, làm nổi bật vai trò đa chức năng của khu phức hợp trong đời sống tu viện Phật giáo.
• Bảo tháp Gumbat: Còn được gọi là Bảo tháp Phật giáo Balo Kalay, công trình kiến trúc mái vòm đôi có từ thế kỷ thứ 2 này nằm gần thị trấn cổ Bazira, nơi Alexander Đại đế đã đánh một trận vào năm 327 trước Công nguyên, sau đó giao quyền kiểm soát cho tướng quân Seleucus I Nicator.
• Takht-i-Bahi: Gần Mardan, đây là một trong những quần thể tu viện Phật giáo được bảo tồn tốt nhất ở Gandhara, có sân bảo tháp chính, bảo tháp vàng mã và phòng tu viện.
D. Đường cao tốc Karakoram và Gilgit Baltistan
Đường cao tốc Karakoram (KKH), tuyến đường thương mại và du lịch quan trọng nối Pakistan với Trung Quốc tại Khunjerab, đi qua vùng thượng nguồn sông Ấn và có nhiều tác phẩm chạm khắc và nghệ thuật trên đá Phật giáo. Đặc biệt, Baltistan tự hào có một lịch sử Phật giáo quan trọng thể hiện rõ qua nhiều tác phẩm chạm khắc trên đá.
• Sắc lệnh trên đá Ashoka: Trong quá trình mở rộng đế chế của mình, Hoàng đế Ashoka đã cảm thấy hối hận sâu sắc về những đau khổ mà ông đã gây ra cho một thành phố vào năm 260 trước Công nguyên. Quyết tâm giảm bớt đau khổ trong vương quốc của mình, ông đã ban hành một loạt sắc lệnh. Những lời tuyên bố này nhằm mục đích thúc đẩy phúc lợi và bất bạo động, đã được khắc trên đá và trưng bày nổi bật trên khắp đế chế của ông.
• Khắc đá Shatial: Tọa lạc tại thị trấn nhỏ Shatial trên Xa lộ Karakoram ở Thượng Kohistan, Khyber-Pakhtunkhwa, địa điểm này nổi tiếng với biểu tượng Phật giáo và Zoroastrian. Nó có hàng trăm chữ viết cổ, bao gồm Kharosthi, Sogdian và Brahmi, làm nổi bật di sản văn hóa đa dạng của khu vực.
• Khắc đá Thalpan: Trong số hơn 50.000 tác phẩm nghệ thuật trên đá Phật giáo (tranh khắc đá) và các chữ khắc được tìm thấy dọc theo Đường cao tốc Karakoram ở Gilgit-Baltistan, Tác phẩm chạm khắc trên đá Thalpan nổi bật nhất. Những tác phẩm chạm khắc này, nằm giữa Hunza và Shatial, tập trung tại mười địa điểm chính và mang đến cái nhìn sâu sắc về di sản Phật giáo ở vùng thượng nguồn sông Ấn.
• Tượng Phật Kargah: Tượng Phật Kargah là một địa điểm khảo cổ nằm cách Gilgit khoảng 9,7 km. Đó là hình ảnh chạm khắc của một vị Phật đứng lớn, cao khoảng 50 feet, trên mặt vách đá ở Kargah Nala.
• Tảng đá Phật Manthal: Tảng đá Phật Manthal là một tảng đá granit lớn có khắc hình Đức Phật có niên đại từ thế kỷ thứ 8.
